Reageren op prikkels, vermijdingsgedrag en verdedigingsstructuren

Wij stellen dat alles in het leven prikkel is en dat men aan de prikkel niets kan veranderen. Verschillende prikkels ervaart men als prettig, weer andere als vervelend. En tussen prettig en vervelend zit natuurlijk een rijke schakering aan nuances.

Meestal hebben wij mensen geen problemen met de prikkels die we als prettig ervaren. Het gaat om de prikkels die wij vervelend vinden. Uitgaande van onze stelling, dat men aan de prikkel niets kan veranderen, blijft alleen verandering mogelijk van onze reactie op die prikkel. Iedere reactie, elk antwoord dat men geeft is in het lichaam te voelen en te ervaren, heeft in het gevoelsleven zijn uitwerking en is met de geest waar te nemen.

Om duidelijk te maken welk vermijdingsgedrag mensen in de loop der jaren ontwikkelen om met pijnlijke prikkels om te gaan onderscheiden wij vier prikkelniveaus, drie reactietypen, vijf verdedigingsstructuren en vijf afweermechanismen.

Zie draaischijf voor vermijdingsgedrag:

Prikkelniveau’s:

1. tussen jezelf en de ‘wereld’
2. tussen je lichaam en je geest
3. tussen je geest en je schaduwgeest
4. tussen jezelf en het mysterie, het niet weten

Reactietypen:

(elk met eigen voor– en nadelen)

1. schrapzetten/aanpassen/verkrampen/tolereren/passief
      = nog ja, nog nee, vooral door de ratio bepaald
2. vechten – vluchten / territorium, grenzen stellen/actief
      = nee, vooral door het instinct bepaald
3. aanvaarden/accepteren/contact
      = ja, vooral door het gevoel bepaald

Verdedigingsstructuren:

Wat iemand in de kern is en als verdediging creëert om met prikkels uit de omgeving om te gaan. Een verdedigingsstructuur bestaat uit een unieke combinatie van afweermechanismen bij ieder individu. Er zijn vijf verdedigingsstructuren met elk zijn eigen inspanning en problematiek. Deze zijn:

1. zich bij elkaar houden – zekerheidsproblematiek
2. zich vasthouden – vertrouwensproblematiek
3. zich inhouden – emotionele problematiek
4. zich tegenhouden – gevoelsproblematiek
5. zich ophouden – zelfstandigheidproblematiek

Afweermechanismen:

Vormen van vermijdingsgedrag, wanneer prikkels niet aanvaard worden en men de pijn wil vermijden. Deze mechanismen zijn te herkennen aan negatieve gedachten, gevoelens en gedrag. Het gaat om:

1. (een ander, iets) kleineren
2. (je aan een ander, iets) onderwerpen
3. bang zijn (voor een ander, iets)
4. overdrijven (overijverig zijn t.o.v. een ander, in iets)
5. ontkennen (van jezelf, iets, een ander)